Bij de woorden stress en cortisol denken we altijd meteen dat het slecht voor je is en dat is niet helemaal waar. Het heeft een mooie functie waarbij het stresshormoon cortisol vrijkomt in ons lichaam. Doordat we in een maatschappij leven waarbij we dagelijks veel druk ervaren, krijgt ons lichaam niet altijd de tijd om te herstellen. In dit artikel leg ik je uit wat de functie is van stress en wat het doet met jouw lijf.
Stress, heeft het een functie?
De functie van stress is om het lichaam voor te bereiden op uitdagingen en bedreigende situaties. Stress is een natuurlijk en normaal onderdeel van het menselijk functioneren en kan in feite nuttig zijn voor het overleven.
Stress activeert het sympathische zenuwstelsel en de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA) as. Dit leidt tot een verhoogde productie van hormonen zoals adrenaline en cortisol, die de hartslag, ademhaling en bloeddruk verhogen en de zintuigen scherper maken. Deze veranderingen in het lichaam zijn bedoeld om een snelle reactie te bevorderen, wat nuttig kan zijn in noodsituaties.
Kortdurende stress kan ons helpen om alert te zijn en beter te presteren, bijvoorbeeld bij het geven van een presentatie of het nemen van een belangrijk examen. Het kan ons ook helpen om snel te reageren op potentiële gevaren, zoals het ontwijken van een auto die plotseling voor ons opduikt.
De positieve effecten van stress
Hoewel stress vaak wordt gezien als iets negatiefs, zijn er ook positieve effecten. Kortdurende en beheersbare stress kan bijvoorbeeld helpen om ons scherp en alert te houden en onze prestaties te verbeteren. Hieronder vind je enkele mogelijke positieve effecten van stress:
- Verbeterde prestaties: Kortdurende stress kan onze prestaties verbeteren en ons helpen om beter te presteren. Het zorgt voor motivatie om ons best te doen en onze aandacht en energie te richten op de taak die voor ons ligt.
- Verhoogde alertheid: Stress kan ons alerter maken en onze zintuigen scherper maken. Dit kan nuttig zijn in noodsituaties waarin we snel moeten reageren.
- Verbeterde cognitieve functie: Matige stress kan onze cognitieve functie verbeteren en ons helpen om beter te leren en te onthouden. Dit komt doordat stress de productie van bepaalde hormonen kan stimuleren die de hersenfunctie verbeteren.
- Verbeterde fysieke fitheid: Matige lichamelijke stress, zoals regelmatige lichaamsbeweging, kan ons lichaam sterker maken en ons immuunsysteem versterken.
Het is belangrijk om op te merken dat deze positieve effecten van stress alleen van toepassing zijn op matige stress en niet op langdurige of chronische stress zoals ik hieronder zal bespreken.
De gevolgen van te veel cortisol
Stress kent vele vormen. Vaak denken we bij stress aan zaken die extern spelen, zoals een veeleisende baan, een druk gezinsleven, maar het lichaam ervaart ook stress bij ziekte of pijn. Of wat dacht je van emotionele zaken waar we ons vaak niet bewust van zijn, waarbij we ons hulpeloos of machteloos voelen, angst ervaren voor verandering in ons leven of negatieve overtuigingen over onszelf. Ze zorgen allemaal voor stress.
Je las al dat cortisol worden aangemaakt zodra je stress ervaart. Cortisol is een hormoon dat geproduceerd wordt door de bijnieren. Het wordt vaak aangeduid als het “stresshormoon” omdat het wordt vrijgegeven in reactie op stressvolle situaties. Cortisol speelt een belangrijke rol in het reguleren van vele lichaamsfuncties, zoals metabolisme, bloeddruk, bloedsuikerspiegel en het immuunsysteem.
Wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan stress, zoals fysieke inspanning, emotionele stress, infecties of letsel, wordt cortisol vrijgegeven om het lichaam te helpen omgaan met de stressvolle situatie. Het verhoogt de bloedsuikerspiegel en helpt de energievoorziening van het lichaam te verhogen. Het zorgt ook voor een verhoogde hartslag en ademhaling om het lichaam voor te bereiden op actie. Wanneer de stressvolle situatie voorbij is, wordt de cortisolspiegel weer verlaagd.
Echter, langdurige blootstelling aan stress en hoge niveaus van cortisol kunnen leiden tot negatieve effecten op de gezondheid. Dit komt doordat cortisol een stofwisselingssignaal is dat de afbraak van spiereiwitten en vetten in het lichaam bevordert om glucose te produceren, wat zorgt voor energie. Dit kan op korte termijn nuttig zijn, maar langdurige hoge niveaus van cortisol kunnen leiden tot:
- Verhoogde bloeddruk: Cortisol kan de bloeddruk verhogen, wat kan bijdragen aan hypertensie en verhoogt het risico op hart- en vaatziekten.
- Gewichtstoename: Cortisol kan bijdragen aan gewichtstoename en obesitas doordat het de opslag van vet bevordert en de spiermassa kan afbreken. Maar door het verhoogd cortisolniveau hunkeren we vaak naar suiker en koolhydraten.
- Verminderde immuunfunctie: Teveel cortisol kan de immuunfunctie onderdrukken, waardoor het lichaam minder goed in staat is om infecties en ziekten te bestrijden.
- Vermoeidheid: Cortisol kan leiden tot vermoeidheid en uitputting doordat het de stofwisseling vertraagt en de opname van voedingsstoffen vermindert.
- Verminderde botdichtheid: Teveel cortisol kan leiden tot een vermindering van de botdichtheid, wat kan bijdragen aan osteoporose en een verhoogd risico op botbreuken.
- Huidaandoeningen: Cortisol kan bijdragen aan huidaandoeningen zoals acne, eczeem en psoriasis. Vaak zie je ook dat de huid droger is of dat je last krijgt van haaruitval en/of zwakke nagels.
- Verminderde vruchtbaarheid: Teveel cortisol kan de vruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen verminderen.
- Te veel cortisol kan ook leiden tot veranderingen in de hersenen die kunnen bijdragen aan angst, depressie en slaapproblemen.
In conclusie, cortisol is een belangrijk hormoon dat helpt om het lichaam te helpen omgaan met stress. Allen bij te veel cortisol heeft het negatieve effecten hebben op de gezondheid en het risico op verschillende gezondheidsproblemen verhogen. Het is belangrijk om gezonde manieren te vinden om met stress om te gaan en te werken aan het verminderen van langdurige blootstelling aan stress en hoge niveaus van cortisol.
Ervaar je momenteel te veel stress?
Door ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga, massage en ademhalingsoefeningen in te zetten gaat je cortisolspiegel omlaag. Daarnaast is voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en gezonde voeding belangrijk. Tot slot probeer stressvolle situaties te verminderen of te vermijden wanneer mogelijk, want doe je dit niet dan heb je een grote kans om burn-out te raken.