Burn-out, overspannen en depressie wat hebben ze met elkaar gemeen? Chronische stress. Waarschijnlijk ken je wel iemand in je omgeving die vanwege een burn-out thuis zit. Maar wat is een burn-out en hoe herken je de symptomen bij jezelf of bij een ander. In dit artikel leg ik je uit wat het is.
De term burn-out werd in de jaren zeventig voor het eerst genoemd en toen werden de klachten vaak gehoord bij mensen die in de zorg of in het onderwijs werkten en een hoge werkdruk ervoeren. Tegenwoordig maakt het niet meer uit in welke bedrijfstak je werkt. Het is een combinatie van werk, privé en de maatschappelijke druk die we ervaren, waardoor iemand burn-out kan raken.
Hoe raak je burn-out?
Het begint allemaal met stress. Stress is een vorm van spanning en is niet per se ongezond. Gezonde stress heb je bijvoorbeeld bij een examen om een zo goed mogelijke prestatie te leveren, je beleeft even een moment van spanning/druk en daarna keert je lichaam weer in een staat van rust. Als stress niet in het belang is van de persoon of bij een nare gebeurtenis, dan wordt stress als negatief ervaren en kunnen er stressklachten optreden doordat de balans tussen draagkracht en draaglast verstoord is. Door regelmatig te ontspannen kun je dit voorkomen. Is er geen ruimte of neem je geen tijd om te herstellen, dan ontstaat er chronische stress. Je verkeert in een staat van alleen nog maar negatieve stress wat er voor zorgt dat jouw lichaam ontregelt, raakt. Hierdoor blijft het cortisolgehalte in het bloed te hoog waardoor het immuunsysteem uitgeput raakt. Vermoeidheid, slapeloosheid, depressie, verminderd libido en hart- en vaatziekten zijn allemaal nadelige effecten van een verhoogd cortisolgehalte. Ondanks alle signalen die je lichaam je heeft gegeven, ga je door en raak je burn-out. Het is een proces wat heel geleidelijk gaat, maar elke keer heb je je grenzen een stukje verlegd. Je hebt roofbouw op je lichaam gepleegd waardoor nu je hormoonhuishouding en immuunsysteem overhoop liggen en aangeven dat het genoeg is.
Burn-out is geen zwakte. Het is juist het tegenovergestelde. Je bent vaak loyaal en hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel en een te sterk doorzettingsvermogen. Je karakter speelt een belangrijke rol waarom je burn-out bent geraakt.
Vaak herkennen mensen die burn-out zijn/of zijn geweest enkele van onderstaande karaktereigenschappen:
- Vol plannen van de dag
- Multitasken
- Buitengewone behoefte om te winnen
- Buitensporig verlangen naar bevestiging
- Onvermogen om te ontspannen zonder je schuldig te voelen
- Ongeduldig
- Zeer toegewijd
- Sterk competitief ingesteld
- Het gevoel onmisbaar te zijn op je werk, maar ook privé.
Hooggevoelig en burn-out
Als HSP’er ben je gevoeliger voor zintuiglijke prikkels en de innerlijke verwerking ervan kost meer tijd en energie. De prikkels die je ontvangt worden diepgaander verwerkt, dan bij mensen die niet hooggevoelig zijn. Het is niet makkelijk om je hooggevoeligheid als positieve eigenschap te ervaren in een drukke en gejaagde maatschappij. Je raakt snel overprikkeld en hebt tijd en rust nodig om te herstellen. Soms is dit niet altijd mogelijk of ben je je niet bewust van je verhoogde gevoeligheid. Je probeert je zo goed mogelijk aan te passen, maar vaak verlies je daardoor je identiteit en raak je overspannen of burn-out. Het risico op burn-out ligt helaas dan ook hoger onder hooggevoelige mensen, dan bij de gemiddelde bevolking.
Overspannen of burn-out
Wat is het verschil tussen overspannen of burn-out zijn? Bij een burn-out heb je 6 maanden of langer last van onderstaande klachten (minimaal 3), je hoeft ze niet allemaal te ervaren, daarnaast ben je moe/uitgeput met andere woorden opgebrand. Mocht je deze klachten ervaren, maar korter dan 6 maanden en heb je nog energie, dan ben je overspannen.
Burn-out symptomen
Lichamelijk niveau
- Hoofdpijn
- Buikpijn
- Moeilijk in slaap vallen of vaak wakker worden
- Spierpijnen (bijvoorbeeld rug-, schouder- en nekklachten of tandenknarsen)
- Hevig transpireren
- Hartkloppingen
- Verhoogde bloeddruk
- Koude, bevende of zweethanden
- Een drukkend gevoel op de borst
- Oppervlakkige ademhaling
- Je voelt je altijd moe en lusteloos
- Last van maag- en darmstoornissen
Emotioneel niveau
- Snel geïrriteerd zijn of meteen boos
- Snelle wisseling van emoties
- In huilen uitbarsten, vaak voor je gevoel om niets
- Onzeker
- Machteloos gevoel hebben
- Rusteloos
- Opgejaagd en/of schrikachtig
- Je gespannen of onrustig voelen
- Impulsief reageren
- Zelden lachen of glimlachen
- Zelfkritiek
- Sombere gedachten hebben
Verstandelijk niveau
- Verstrooid raken of vaak iets vergeten
- Van de hak op de tak springen
- Ongeïnteresseerd zijn
- Concentratieproblemen
- Besluiteloos zijn
- Vaak iets uitstellen
- Piekeren
- Prioriteiten verwarren
- Overdreven waakzaam zijn
Ook je gedrag kan veranderen, zoals:
- Meer of minder gaan eten dan normaal of hunkeren naar ongezond eten
- Veel koffiedrinken of cafeïne houdende dranken
- Soms fanatiek gaan sporten
- Verminderde teamgeest
- Vaak afwezig met je gedachten
- Gezelschap ontvluchten
- Veel alcoholhoudende dranken nuttigen
- Frequent maar kortdurend ziekteverzuim
- Gebruik van kalmeringsmiddelen of veel medicatie gebruiken
- Onzorgvuldig zijn
- Te veel overuren maken
- Veel roken
- Herhaaldelijke (bijna) ongevallen
- Geen zin meer in seks
- Niet kunnen ontspannen
- Onvriendelijke reacties
- Geen energie meer hebben
- Vaak miscommunicatie tussen jou en andere mensen
- Steeds willen rusten